اوراق قرض الحسنه
تعریف اوراق قرض الحسنه
اوراق
قرض الحسنه اوراق بهاداری است که براساس قرارداد قرض بدون بهره منتشر
می‌شود و به موجب آن قرارداد، ناشر اوراق به میزان ارزش اسمی آن‌ها به
دارندگان اوراق بدهکار است و بایستی در سر رسید به آنان بپردازد.
ماهیت اوراق قرض الحسنه
دولت‌ها
و مؤسسه‌های خیریه خوشنام و معروف می‌توانند برای انجام طرح‌های عام
المنفعه یا برای ایجاد ارتباط بین صاحبان وجوه خیر که قصد دارند بخشی از
وجوه خود را به صورت قرض الحسنه در اختیار نیازمندان قرار دهند و متقاضیان
وام قرض الحسنه، از ابزار مالی اوراق قرض الحسنه استفاده کنند، به این بیان
که دولت یا مؤسسه خیریه با انتشار اوراق قرض الحسنه با سررسیدهای معین
وجوه مازاد افراد خیر را جمع آوری کرده در طرح خاص سرمایه گذاری می‌کند و
یا به صورت مستقیم یا از طریق صندوق‌های قرض الحسنه یا بانک‌ها به افراد
نیازمند وام قرض الحسنه می‌پردازد. سپس از طریق محل بودجه سالانه یا از
طریق جمع آوری اقساط وام‌های قرض الحسنه، اوراق قرض الحسنه سررسید شده را
تسویه حساب می‌کند.
انواع اوراق قرض الحسنه
اوراق قرض الحسنه که از طرف متفکران مسلمان پیشنهاد و در برخی کشورها به مرحله اجرا نیز رسیده دو نوع می باشد:
1- اوراق قرض الحسنه بدون جایزه
در این نوع، ناشر اوراق جز بر گرداندن اصل مبلغ قرض داده شده، پرداخت هیچ اضافه ای هر چند تحت عنوان جایزه را تعهد نمی کند. خریداران اوراق نیز تنها به قصد ثواب معنوی و اخروی اقدام به خرید می کنند. نمونه عملی این اوراق در کشور مالزی جریان دارد. دولت مالزی طبق قانون مصوب مجلس، اقدام به انتشار اوراق قرض الحسنه کوتاه مدت کرده، وجوه حاصل از آن ها را در تأمین مالی پروژه های عام المنفعه و خیریه به کار می گیرد و در سر رسید اوراق، از محل انتشار اوراق جدید یا از محل بودجه سالانه، بدهی خود به صاحبان اوراق را تسویه می کند.
2- اوراق قرض الحسنه با جایزه
در این نوع، ناشر اوراق افزون بر برگرداندن اصل مبلغ قرض داده شده، جوایز نقدی و غیر نقدی را به صورت قرعه کشی بین دارندگان اوراق توزیع می کند. نمونه عملی این اوراق در کشورهای مصر و سودان جریان دارد. برای مثال وزارت پست و وزارت برق سودان برای تأمین مالی برخی پروژه ها اقدام به انتشار اوراق قرضه با جایزه کرده و از مردم وجوهی را جمع آوری می کند. صاحبان اوراق حق دارند هر زمان که بخواهند به ناشر اوراق مراجعه کرده، پولشان را پس بگیرند. ناشر اوراق نیز برای ایجاد انگیزه جهت خرید و نگهداری اوراق، طبق برنامه معینی به صورت منظم بین دارندگان اوراق قرعه کشی کرده، اجناس با ارزشی جایزه می دهد.
کاربردهای اوراق قرض الحسنه
اوراق قرض الحسنه حداقل در سه زمینه با عملکردی موفق و کارآمد همراه است:
1- تأمین مالی طرح های عام المنفعه
دولت ها، سازمان ها و مؤسسات خیریه می توانند بخشی از طرح های عام المنفعه را از طریق انتشار اوراق قرض الحسنه، تأمین مالی کرده، سپس به تدریج از محل بودجه سالانه یا درآمد همان طرح ها، یا با انتشار اوراق قرض الحسنه جدید، اوراق سر رسید شده را تسویه کنند.
2- تأمین سرمایه اشتغال اقشار کم درآمد
افراد زیادی در جوامع اسلامی هستند که اگر سرمایه اندکی به صورت قرض بدون بهره در اختیارشان قرار داده شود، می توانند وارد فعالیت اقتصادی شده، به تدریج اقساط بدهی شان را بپردازند. دولت ها، بانک های توسعه ای و مؤسسات خیریه می توانند با انتشار اوراق قرض الجسنه و جذب منابع پولی افراد خیّر، چنین فرصتی را فراهم کنند.
3- اعطای قرض الحسنه جهت نیازهای ضروری
افراد زیادی به دلایل متفاوت نیازهای موردی و مقطعی پیدا می کنند، به طوری که اگر مبلغ معینی به صورت قرض بدون بهره در اختیار آنان گذاشته شود، می توانند حوائج خویش را برآورده کنند؛ سپس از محل درآمد خود به تدریج بدهی شان را بپردازند، صندوق های قرض الحسنه، بانک ها و مؤسسات خیریه می توانند با انتشار اوراق قرض الحسنه و جمع آوری وجوه نیکوکاران چنین بستری را مهیا کنند.
